مقدمات ساخت واژه (با تأکید بر داده‌‏های زبان فارسی)

1,300,000 ریالریال
رایگان قیمت الکترونیکی
تعداد
افزودن به سبد خرید

همان‏طور که از عنوان کتاب حاضر برمی‌‏آید، این کتاب مقدمه‌‏ای است بر دانش ساخت واژه و ساختمان آن؛ از این‌‏رو عنوان ساختواژه را برای آن برگزیده‌‏ایم که به‏‌جای صرف و ساخت واژه به‌‏کار می‌‏رود. این انتخاب به دو دلیل بوده است: نخست اینکه عنوان صرف، مبحث صرف در زبان عربی را به ذهن متبادر می‌‏کند که در تقابل با نحو در آن زبان است و به ساخت واحدهای کوچک‏تر از جمله اختصاص دارد؛ دوم اینکه عنوان ساخت واژه تنها به فرآیندهای واژه‏‌سازی اختصاص دارد. این در حالی است که ساختواژه دانشی فراتر از بررسی فرآیندهای واژه‌‏سازی است و بخش اعظم آن به ساختمان درونی واژه‌‏ها اختصاص دارد و در نهایت به رشد و گسترش آگاهی ما از سازوکار زبان و نیز توسعۀ نظریۀ زبانی کمک می‌‏کند. ساختواژه شاخه‌ای از زبان‌شناسی است که الگوهای شکل‌گیری کلمه را در زبان مطالعه می‌کند و در صدد قاعده‌مند کردن الگوهای قابل مشاهده‏ای است که دانش متکلمان آن زبان را شکل می‌‏دهد.


 هدف از این‌ کتاب‌ معرفی‌ دانش‌ ساختواژه‌ و تبیین‌ جایگاه‌ آن‌ در رابطه‌ با دیگر حوزه‌های دانش‌ زبان‏شناسی برای دانشجویان دورۀ کارشناسی در رشتۀ زبان‏شناسی است‌. توقعی‌ که‌ از دانشجویان‌ و مخاطبان‌ این‌ کتاب‌ می‌رود آن‌ است‌ که‌ مفاهیم‌ و واژگان‌ تخصصی مورد نیاز برای مطالعۀ‌ ساختواژه‌ را از منظری تحلیلی- انتقادی ‌فراگیرند. همچنین‌ کوشش شده است تا با ارائۀ داده‌های گوناگون‌ از زبان‌های متنوع،‌ مخاطبان‌ این‌ کتاب‌ را با پدیده‌های جالب‌ ساختواژی آشنا کنم‌، هرچند که‌ منطقاً عمده داده‌های خود را از زبان‌ فارسی برگزیده‌ایم‌.


به این منظور کتاب حاضر به دو بخش تقسیم شده است: بخش اول که به مفاهیم پایه در ساختواژه می‌‏پردازد شامل هفت فصل است که خواننده را با تعریف دانش ساختواژه آشنا می‏‌کند، تاریخچۀ مختصری از این گرایش مطالعاتی به دست می‌‏دهد، جایگاه دانش ساختواژه را در نظریۀ دستور معرفی می‌‏کند و مفاهیم پایه‌‏ای چون واژه و تکواژ را که در سراسر کتاب به کرات استفاده خواهد شد، تعریف می‌‏کند و سپس فرآیندهای واژه‌‏سازی را معرفی می‌‏کند. در بخش دوم این کتاب به رویکردهای نظری مختلفی که تاکنون به ساختواژه طرح شده‌‏اند اشاره می‌‏شود و به زبان ساده سازوکارهای نظری مورد توجه و استناد در هر رویکرد به اختصار شرح داده می‌‏شود، مفهوم پایۀ زایایی در ساختواژه توضیح داده می‌‏شود، رابطۀ ساختواژه با رویکرهای تاریخی و لزوم این نوع بررسی‏‌ها طرح و توضیح داده می‏‌شود، در پایان نیز ارتباط این گرایش از دانش زبان‏شناختی و دانش رده‏‌شناسی بررسی می‏‌شود تا در پرتو آن بتوان دربارۀ ردۀ ساختواژی زبان فارسی سخن گفت. هر فصل‌ دارای تمرین‌های مرتبطی است‌ که‌ برای ایجاد فضای «کارگاهی»‌ در کلاس‌ ساختواژه‌ طراحی شده‌اند. این‌ تمرین‌ها در پاسخ‌ به‌ نیاز قدیمی دانشجویان‌ زبان‏شناسی به ‌تحلیل‌ داده‌های واقعی و قادر ساختن‌ آن‌ها به تجزیه‌ و تحلیل‌ جدی مسائل‌ صرفی اضافه‌ شده‌اند.


باید به این نکته توجه داشت که این کتاب، مقدمه‌ای بر ساختواژه است و با تکیه بر داده‌های صرفاً فارسی نگاشته نشده است و در سراسر متن از زبان‌های مختلف شاهد و مثال ذکر شده است. همچنین یادآوری این نکته نیز ضروری است که این کتاب صرفاً  به نظریۀ ساختواژه نمی‌پردازد و نظریه‌های ساختواژی و کاربرد آن‌ها در تحلیل زبان فارسی تنها قسمتی از مطالب و مباحث بخش دوم کتاب است که به اختصار و به زبان ساده شرح داده می‌شوند تا خواننده را از سازوکارهای نظری و تحلیلی هر رویکرد مطلع سازد.


آنچه این کتاب را از سایر نمونه‌های مشابه و مرتبط متمایز می‌کند استفاده از نمونه‌های عمدتاً فارسی در شرح و توضیح مطالب نظری است که در کتاب طرح شده است. حتی گاهی برای توضیح مطالبی نظیر تبدیل از نمونه‌های نظم و نثر در ادبیات فارسی هم استفاده شده است تا کاربرد این مفاهیم نظری به‌طور عملی در آن‌ها نیز بررسی شود. به این ترتیب خواننده درمی‌یابد که چگونه می‌توان از فرآیندهای واژه‌سازی در متون ادبی نیز استفاده کرد و حتی از برخی از آن‌ها به مثابه ابزاری سبکی استفاده کرد.

فصل اول: ساختواژه چیست؟
فصل دوم: تاریخچۀ مختصری از مطالعات ساختواژی
فصل سوم: جایگاه ساختواژه در دستور زبان
فصل چهارم: برخی مفاهیم پایه در ساختواژه
فصل پنجم: واژه
فصل ششم: تکواژ
فصل هفتم: فرآیندهای ساختواژی
فصل هشتم: الگوهای مطالعاتی ساختواژه
فصل نهم: زایایی
فصل دهم: ساختواژه و تغییرات تاریخی
فصل یازدهم: ساختواژه و رده‏‌شناسی
فصل دوازدهم: نتیجه‏‌گیری؛ واژه‏‌ها در فارسی